ZAJĘCIA LOGOPEDYCZNE

   Drodzy Rodzice !       

                                                                                                                                                                                                           Mowa ma wpływ na całokształt rozwoju dziecka, zwłaszcza na jego powodzenie w nauce szkolnej. Jest atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, w precyzyjnym komunikowaniu swoich poglądów, myśli, potrzeb, stanowi narzędzie zdobywania informacji. Te dzieci, które źle mówią, zwykle źle odtwarzają wyrazy w piśmie, mają problemy z właściwą komunikacją językową, a wadliwa wymowa staje się często źródłem niechęci do mówienia, a tym samym brakiem okazji do ćwiczenia umiejętności ładnego wypowiadania się. Zatem niezbędne jest, aby mowa dziecka była prawidłowo rozwinięta.

Jak powinien przebiegać prawidłowy rozwój mowy u dzieci w wieku od 3 do 6 roku życia ?

Rodzice dzieci 2-3- letnich często przychodzą do logopedyz problemem, który tak naprawdę nie dotyczy maluchów w tym wieku: „Moje dziecko nie mówi [r]”. Poniżej przedstawiony został wzorzec mowy dziecka przedszkolnego zarówno pod względem wypowiedzi zdaniowej jak i fonetycznej.

Stan rozwoju mowy dzieci 3-letnich

Dziecko 3-letnie rozumie to, co do niego mówimy, jeżeli treść naszych wypowiedzi nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia. Dziecko spełnia polecenia zawierające znane mu wyrazy, np. wskazuje części twarzy, ciała, części zabawek, przynosi przedmioty, próbuje wykonywać codzienne czynności według podanych instrukcji słownych, pytane – podaje swoje imię.

Trzylatek komunikuje się z otoczeniem za pomocą zdania kilkuwyrazowego. Opowiada o tym, co aktualnie widzi; „mówi głośno” mówiąc także do siebie. W jego wypowiedziach można dostrzec poszczególne kategorie gramatyczne, chociaż obserwuje się jeszcze wiele form niewłaściwych, np. [Ja dam pić piesu], [Nie mam spodniów]. Dziecko zaciekawia otaczający je świat. Zaczyna zadawać wiele pytań. Początkowo pytania te nie są jeszcze jasno sprecyzowane.

Dziecko trzyletnie powinno wypowiadać prawidłowo następujące dźwięki (zapis ortograficzny):

a, o, e, y, i, ą, ę, p, m (także zmiękczone: pi, bi, mi), f, w (fi, wi), t, d, n, ń, l (li), ś, ź, ć, dź, k, g, (ki, gi), ch, j, ł ;
głoski s, z, c, dz zaczynają być wymawiane prawidłowo, chociaż bywają jeszcze artykułowane jako ś, ź, ć, dź ;
podobnie głoski pojawiające się jako ostatnie w artykulacji dziecka: sz, ż, cz, dż są zastępowane przez ś, ź, ć, dź, ale również przez s, z, c, dz ;
głoska „r” wypowiadana jest w postaci „l” (wcześniej „j”) – to jest dopuszczalne.

Stan rozwoju mowy dzieci 4- letnich

Dziecko 4- letnie rozumie i wykonuje nasze polecenia, także i te, które zawierają wyrażenia przyimkowe z przyimkami: na, pod, do, w, przed, za, obok; rozpoznaje kolory; pytane odpowiada, co robi, gdy jest mu zimno, kiedy jest głodne, zmęczone. Wypowiedzi dziecka wybiegają poza aktualnie przeżywaną sytuację. Potrafi ono mówić o przeszłości i o przyszłości. W jego wypowiedziach jest jeszcze wiele form agramatycznych, ale pojawia się zaciekawienie poprawnością językową. Pyta o prawidłową postać wymawianych wyrazów (zarówno fonetyczna jak i gramatyczną) oraz o znaczenie nowych dla niego słów . Dziecko 4- letnie zadaje bardzo dużo pytań. Pytania te, podyktowane ciekawością, są precyzyjne. Dziecko pyta nie tylko co to?, ale także jaki jest?, po co to?, dlaczego tak się dzieje? Dziecko wykazuje ogromną chęć porozumiewania się, chęć do dzielenia się swoimi spostrzeżeniami. Często nie wystarczają mu zapamiętane środki językowe. Braki te wyrównywane są poprzez tworzenie form analogicznych do używanych wyrazów, np. [Tata to duży czytacz] – ponieważ dużo czasu spędza z gazetą w ręku.

Wymowa dziecka 4- letniego staje się dokładniejsza:

głoski s, z, c, dz powinny już brzmieć twardo, a także powinny być wymówione z „zamkniętymi” zębami;

język nie może wsuwać się między zęby; wymowa międzyzębowa, jeśli się zdarzy powinna być skorygowana przez logopedę ponieważ nie ustąpi samoistnie;

u niektórych tylko dzieci obserwujemy artykulację głoski „l” przechodzącą w dźwięk drżący „r” lub wręcz pełne wymówienie głoski „r”; dziecko mówi [lower ] lub [rower], [pantelra] lub [pantera] – jedno i drugie wymówienie jest poprawne;

niekiedy pojawiają się też głoski sz, ż, cz, dż, chociaż pamiętajmy o tym, że ich wymawianie jako s, z, c, dz, a także „r” jako „l” jest jeszcze w tym okresie prawidłowością;

Stan rozwoju mowy dzieci 5- letnich

Wypowiedzi dziecka 5-letniego przybierają formę realizacji wielozdaniowej. Dziecko chętnie opowiada o przebiegu jakiegoś wydarzenia, relacjonuje obejrzany film lub przewiduje fakty, które jego zdaniem mogą zaistnieć. W swoich wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe. Pytane o znaczenie słów potrafi je wyjaśnić. Potrafi opisywać przedmioty podając ich cechy charakterystyczne oraz możliwości zastosowania tych przedmiotów. Nieprawidłowości gramatyczne zanikają. Dziecko dokonuje autokorekty i równie chętnie poprawia innych, np. młodsze rodzeństwo.

Wymowa doskonali się:

głoska „r” wymawiana jest prawidłowo – czasem można obserwować fakty hiperpoprawności , „r” pojawia się i tam, gdzie należałoby artykułować „l”;
poprawnie wymawiane są głoski sz, ż, cz, dż ;
wszystkie głoski dźwięczne brzmią dźwięcznie.

Ustalenie się mowy powinno być zakończone ostatecznie do 6 r. ż

Co robić, aby wspomagać rozwój mowy dziecka?

Prawidłowy rozwój mowy wpływa pozytywnie na rozwój osobowości dziecka. Dziecko, które poprawnie komunikuje się werbalnie może wyrazić swoje potrzeby, spostrzeżenia, uczucia, jest w stanie nawiązać interakcje z rówieśnikami. Dzięki mowie biernej maluch rozumie i poznaje otaczający nas świat. Rozwój mowy dziecka przyspieszają częste kontakty słowne z otoczeniem. Zaniedbania w tym względzie mogą spowodować opóźnienie mowy u dziecka lub jej zaburzenia. Pierwszym i najważniejszym wzorem, który dziecko naśladuje są rodzice. Są oni bowiem osobami przebywającymi z dzieckiem najczęściej, najdłużej mają więc największe możliwości wpływania na jego rozwój.

A oto kilka sugestii dotyczących wspomagania rozwoju mowy, z którymi powinni zapoznać się rodzice małego dziecka:

1. Nasze wypowiedzi powinny być poprawne językowo, unikajmy zdrobnień i mowy dziecięcej. Mówmy wyraźnie bez pośpiechu.    Budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów. Modulujmy własny głos, aby zainteresować dziecko, np. „Co to?”, „Nie      ma?”, „O! Jest !”.

2. Mówmy dziecku, co przy nim robimy, co dzieje się wokół niego. To ma być prosty i wolny opis rzeczywistości. Niech mowa       towarzyszy spacerom, zakupom, pracom domowym. Jednak niech dziecko ma tez możliwość zareagowania na nasze              wypowiedzi,   dajmy mu szansę aby samodzielnie próbowało coś powiedzieć. Nie mówmy bez przerwy.

3. Mówmy do dziecka, zwracając uwagę, aby widziało naszą twarz – będzie miało okazję do obserwacji pracy artykulatorów.

4. Pytajmy specjalistów, jeśli cos nas niepokoi w stanie zdrowia dziecka zarówno fizycznego jak i psychicznego. Dbajmy o górne    drogi oddechowe i uszy oraz prawidłowe oddychanie – torem nosowym podczas spoczynku. Nie opóźniajmy wprowadzania  stałych pokarmów – ważne jest dla sprawności aparatu artykulacyjnego aby dziecko w odpowiednim czasie nauczyło się gryźć i  żuć.

5. Jeśli dziecko nie ma potrzeby nie podawajmy mu smoczka typu „gryzak”, zwracajmy uwagę, aby dziecko nie rekompensowało    się jego braku poprzez ssanie palca lub np. rogu pieluszki. Dotyczy to także przedłużonego podawania mleka czy napojów z    butelki ze smoczkiem Następstwem tych długotrwałych niepożądanych zachowań mogą być wady zgryzu, wady wymowy, np.      wymowa międzyzębowa.

6. Opowiadajmy i czytajmy bajki, rymowane wierszyki, śpiewajmy piosenki, włączajmy w zabawę gesty, ruch, taniec. Niech nie    martwi nas fakt, że pociecha upodobała sobie jeden z utworów i prosi o stałe jego powtarzanie.

7. Starajmy się, aby zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze znalazły się w repertuarze czynności wykonywanych wspólnie z  dzieckiem. Wybierajmy do zabaw właściwą porę.

8. Szukajmy książeczek dydaktycznych zapoznających dziecko z różnymi kategoriami zwierzęta, warzywa, owoce, kolory itp.  Nazywajmy przedmioty w nich zawarte i opisujmy sytuacje operując prostymi zdaniami. Prosimy dziecko o wskazywanie  przedmiotów czy zwierząt wcześniej pokazanych na obrazku.

9. Jeśli dziecko ogląda telewizję, to potowarzyszmy mu. Pozwoli to na komentowanie wydarzeń pojawiających się na ekranie tak  aby dziecko bezwiednie nie oglądało szybko zmieniających się obrazów i ciągów tekstów bez ich zrozumienia. Wybierajmy  programy właściwe dla wieku i potrzeb dziecka. Starajmy się aby telewizor nie towarzyszył dziecku przez cały dzień aby włączony  okazjonalnie.

10. Rysujmy z dzieckiem, mówmy co kreślimy – „Teraz rysujemy pieska. To jest głowa, tu są oczy, nos…”. Zachęcajmy dziecko do wypowiedzi na temat rysunku.

11. Nie zmuszajmy dziecka leworęcznego do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym    okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Często prowadzi to do zaburzeń  mowy, a w szczególności do jąkania.

12. Jeżeli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, skonsultujmy się z logopedą. Nie wymagajmy od dziecka zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do wymawiania zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać. W ten sposób przyczyniamy się do powstawania błędnych nawyków artykulacyjnych, trudnych do zlikwidowania.

Bibliografia:

Iwona Michalak-Widera, Katarzyna Węsierska, „Aby nasze dzieci mówiły pięknie…..”.

Zajęcia logopedyczne prowadzone są w naszym przedszkolu w każdy wtorek i środę o godz. 10.30. Obejmują wczesną diagnozę umiejętności komunikacyjnych każdego dziecka i w razie potrzeby korekcję zaburzeń mowy, a także szeroko rozumianą profilaktykę. Terapia prowadzona jest zespołowo w każdej grupie przedszkolnej i indywidualnie. Na zajęciach grupowych logopeda prowadzi zabawy logopedyczne mające na celu usprawnianie narządu mowy, ćwiczenie poprawnych wzorców wymowy, poszerzanie słownika oraz rozwijanie umiejętności niezbędnych do nauki czytania i pisania. Dzieci, u których po wcześniejszych badaniach mowy stwierdzono opóźnienia w rozwoju mowy oraz zaburzenia artykulacji zakwalifikowane są na terapię indywidualną. Podczas zajęć stymulowany jest rozwój zdolności językowych i kompetencji komunikacyjnych oraz prowadzona jest korekcja zaburzonych głosek. Ćwiczenia dostosowywane są do wieku i indywidualnych możliwości dziecka. Szczególnie ważne jest uwzględnianie wieku rozwojowego, a nie wieku życia dziecka, zwłaszcza w przypadku dzieci z zaburzeniami mowy i rozwoju funkcji intelektualnych. Staramy się zachęcać do współpracy rodziców dzieci uczęszczających na ćwiczenia indywidualne. Rodzice pełnią bardzo ważną rolę w procesie reedukacji mowy. Po zajęciach w przedszkolu powinni utrwalać ćwiczenia ze swoimi pociechami, wspierać, chwalić, pomagać. Współpraca rodziców i logopedy warunkuje sukces. Staramy się by dzieci kończące edukację w naszym przedszkolu wkroczyły do szkoły bez obciążeń spowodowanych wadą wymowy, a tym samym bez kompleksów i zahamowań co bezpośrednio przekłada się na jakość w nauce czytania i pisania.